Bláa taskan

Hinar ferðavönu systur munu fljúga til Ísafjarðar, en mömmurnar dóla sér þangað daginn eftir á nýja bílnum.

Ekki fara þær systur þó einar í flugið, því Ásthildur ofurfrænka og Tumi þumall fara líka. Þar með geta mæður farið áhyggjulausar í brúðkaup um kvöldið og ekið svo sínu torfærutrölli vestur.

Það held ég þær systur verði nú ánægðar með sig þegar þær lenda á Ísafirði eftir svona ævintýri.

Í gærkvöldi sagði ég þeim sívinsæla sögu af mér og Möggu systur. Við vorum kríli, líklega 5 og 7 ára, þegar við vorum sendar vestur til afa og ömmu í flugi. Við vorum afskaplega stoltar, en auðvitað dálítið stressaðar. Í tilefni ferðarinnar höfðum við fengið hvor sína töskuna, eins konar mini-ferðatöskur. Hún rauða, ég bláa.

Í þessum töskum voru helstu nauðsynjar. Ég hef áreiðanlega verið með grænan Tópas í minni og Magga með bláan Ópal.

Við sátum alla vega þarna í flugvélinni á leiðinni vestur, stoltar en svo stressaðar að lítið mátti út af bregða. Ég er nú líklega að gera Möggu upp tilfinningar, hún var svalari en ég, sem gat alltaf fengið heiftarlegar áhyggjur af minnsta tilefni.

Og svo gerðist það: Taskan mín fína, bláa rann úr kjöltunni á mér og niður á gólf. Ég horfði á eftir henni þessa löngu leið, reyndi að stöðva hana en var allt of svifasein, horfði á hana fjarlægjast. Og svo glataði ég henni að eilífu.

Já, ég átti það til að mikla fyrir mér svona atburði. En staðan var sú, að taskan mína fína, bláa lá á gólfinu, ískyggilega nálægt "björgunarvesti undir sætum" og ég sat föst í sætinu. Beltið var kyrfilega fest um mittið á mér og Magga var alveg jafn pikkföst í sínu sæti. Við reyndum báðar að teygja okkur í töskuna, en náðum rétt fram á tærnar á okkur, sem stóðu nánast beint fram úr sætinu. Ég var jú bara kríli og þótt Magga væri tveimur árum eldri og þar með lengri sat hún í sætinu við hliðina á mér og átti enn minni möguleika á að krækja í töskuna.

Nú voru góð ráð dýr. Taskan var á gólfinu. Gólfið var langt í burtu. Ég var bara fimm ára og stóra systir mín gat ekki einu sinni bjargað þessu.

Og þó. Hún var ekki sama mannafælan og ég, svo hún bað flugfreyjuna einfaldlega að bjarga þessu og rétta mér töskuna.

Brilljant! Svona á fólk að vera, hugsa í lausnum, ekki í vandamálum.

Sjálf fæ ég enn andateppu þegar ég sé fyrir mér bláu töskuna á gólfinu.

Barbarismi í Bandaríkjunum

Umræða um dauðarefsingar kemur alltaf upp af og til. Sérstaklega furðar fólk sig á að annað vestrænt samfélag, Bandaríkin, skuli enn stunda þennan barbarisma.

Í mars árið 2000 var ég viðstödd aftöku í Kaliforníu. Ég átti sjálf hugmyndina að þessu óvenjulega verkefni, hafði rekist inn á heimasíðu fangelsismálastofunar Kaliforníu og séð, að blaðamenn gátu sótt um að vera við aftökur. Mogginn samþykkti að kvitta upp á umsókn mína, enda var ég í fjarvinnu fyrir blaðið á þessum námsárum Kötu í Kaliforníu.

Ég man að það var töluverður beygur í mér þegar ég ók að San Quentin fangelsinu þetta kvöld. Ég skrifaði grein í Moggann og hér er hún:

AFTAKA UNGA ELGS 

Eitrið streymir í æðar mannsins, sem er reyrður niður á bekk. Hann liggur hreyfingarlaus með lokuð augu og bíður þess óumflýjanlega. Fyrir utan aftökuklefann sitja og standa fimmtíu vitni. Sum líta aldrei beint á fangann, önnur taka ekki augun af honum. Ragnhildur Sverrisdóttir var í hópi þessara vitna í San Quentin fangelsinu í Kaliforníu, horfði á bringu morðingjans rísa og hníga og hætta loks að bifast. Þrettán mínútur yfir miðnætti var Darrell Keith Rich, Ungi Elgur, úrskurðaður látinn. Ættingjar fórnarlamba hans sögðust loks hafa fengið langþráðan frið.  

SAN QUENTIN fangelsi hýsti fyrstu fangana árið 1852. Þar eru nú þúsundir fanga og rúmlega 500 bíða aftöku á dauðadeild fangelsisins. Fangelsið nýtur þess vafasama heiðurs að framfylgja þeim dauðadómum sem kveðnir eru upp í Kaliforníuríki og gerir það með banvænum sprautum. Hengingar eru löngu aflagðar og eiturgasið var hætt að nota fyrir fjórum árum.

Í rúmlega 20 ár var Darrell Keith Rich einn fanganna á dauðadeild San Quentin. Hann átti sér formælendur fáa, enda ekki hægt að líta framhjá þeirri staðreynd að hann var ómenni. Árið 1978 réðst hann á níu stúlkur og konur, nauðgaði þeim og myrti fjórar þeirra. Enginn vafi lék á sekt hans og sjálfur viðurkenndi hann allar sakir. Hreykti sér jafnvel af þeim við vini og kunningja og hermdi eftir skelfingarópum fórnarlambanna.

Darrell Keith Rich hafði komist í kast við lögin nokkrum sinnum, í fyrsta skipti fyrir líkamsárás þegar hann var 17 ára. Á þeim aldri var hann þegar mikill drykkjumaður. 13. júní 1978, tveimur mánuðum fyrir 23. afmæli sitt, réðst hann á 25 ára konu, barði hana ítrekað í höfuðið með steini þegar hún hafnaði kynmökum og skildi hana eftir í vegkantinum. Þar fannst hún á lífi tólf tímum síðar. Sex dögum síðar réðst hann á 21 árs konu, dró hana inn í bíl, ók á afvikinn stað og nauðgaði henni. Hún grátbað hann að þyrma lífi sínu vegna litlu dóttur sinnar. Hann hrinti henni út úr bílnum og ók á brott. 25. júní réðst hann enn á konu og 4. júlí urðu tvær konur fórnarlömb hans. Sú fyrri var 19 ára. Hann nauðgaði henni. Síðar sama dag greip hann aðra 19 ára stúlku, Annette Edwards, nauðgaði henni og myrti með því að berja hana ítrekað í höfuðið með grjóthnullungi. Tveimur vikum síðar nauðgaði hann 15 ára stúlku. Annan dag ágústmánaðar nauðgaði hann Pam Moore, 17 ára, kyrkti hana og keyrði stein í höfuð hennar. Sex dögum síðar ók hann næsta fórnarlambi sínu, Lindu Slavik, 27 ára, á þann stað þar sem hann hafði skilið lík Pam Moore eftir. Hann neyddi Lindu til að horfa á líkið, nauðgaði henni og skaut hana í höfuðið.

 Síðasta fórnarlamb hans var Annette Selix, 11 ára. Hún var á gangi heim úr matvöruverslun 13. ágúst, daginn fyrir afmælisdag morðingjans og réttum tveimur mánuðum eftir fyrstu árásina, þegar hann bauð henni far, ók með hana heim til sín, nauðgaði henni og pyntaði, ók svo að brú þar nærri og varpaði henni fram af. Hún lifði drjúga stund, en var látin þegar hún fannst. Tíu dögum eftir morðið á Annette Selix var Darrell Keith Rich handtekinn. Skömmu síðar játaði hann allar sakir.

"Sendið hann til helvítis"

Afbrotin voru svo hræðileg, að saksóknarar hlutu að krefjast lífláts í samræmi við lög ríkisins. Dauðadómurinn var kveðinn upp í lok janúar árið 1981 og morðinginn fluttur á dauðadeild San Quentin. Þar var hann fyrirmyndarfangi og lýsti því yfir að hann iðraðist gjörða sinna. Hann leitaði sér huggunar í trú, eins og algengt er um menn í hans stöðu. Hans trú var hins vegar ekki kristni. Í æðum hans rann blóð Cherokee-indíána og hann tók upp nafn sem hæfði indíána. Ungi Elgur. Hann fór fram á að fá að sækja helgiathöfn á lóð fangelsisins á aftökudaginn, en fangelsismálayfirvöld höfnuðu þeirri beiðni. Ástæðan var m.a. sú, að við helgiathafnir indíána eru notuð glóandi kol. Líklega hafa fangelsismálayfirvöld ekki viljað taka áhættuna af því að maðurinn skaðaði sig.

Verjendur hans leituðu allra leiða til að fá dauðadóminum breytt í lífstíðarfangelsi, en því var ávallt hafnað. Lokatilraunin var beiðni, sem var lögð fyrir náðunarnefnd Kaliforníu 6. mars. Sautján ættingjar og vinir fórnarlamba hans komu fyrir nefndina og báðu hana um að láta dauðadóminn standa óhaggaðan. Móðursystir Annette Selix bað nefndina um að sýna miskunn, ekki gagnvart morðingjanum, heldur gagnvart fjölskyldunum, sem hefðu liðið í tvo áratugi. - "Látið þessa skepnu fá makleg málagjöld. Takið hann af lífi og sendið hann til helvítis. Þar hefði hann átt að vera undanfarin 20 ár."

 Andstæðingar dauðarefsingar komu einnig fyrir nefndina og báðu hana að hlífa morðingjanum. Fjölskyldur og vinir fórnarlambanna treystu sér ekki til að hlusta á þær ræður og gengu úr salnum. Náðunarnefndin fór yfir málið og sendi það til ríkisstjórans í Kaliforníu, sem sá enga ástæðu til að afturkalla dauðadóminn. Lokaundirbúningur aftökunnar hófst.

Síðasta kvöldmáltíðin

Klukkan átta að kvöldi þriðjudagsins 14. mars er mikil öryggisgæsla við San Quentin fangelsið. Við austurhlið fangelsisins hefur rúmlega 100 manna hópur andstæðinga dauðarefsingar safnast saman, þeirra á meðal rúmlega 20 indíánar. 11 bílar sjónvarpsstöðva bíða við vesturhliðið og verðir hlaupa til og frá, skoða skilríki og hleypa blaðamönnum inn í nokkrum hópum. Lögmenn morðingjans, lögreglumenn sem unnu við rannsókn morðanna, aðrir fulltrúar yfirvalda, nokkrar kvennanna sem hann nauðgaði og ættingjar þeirra sem hann myrti eru þegar komin á staðinn. Enginn ættingi hins dauðadæmda er viðstaddur.

Blaðamönnum er ekið í fjölmiðlamiðstöð fangelsisins. Darrell Keith Rich situr í dauðaklefanum, sem er við hliðina á aftökuklefanum. Fyrr um daginn höfðu ættingjar hans, lögmenn og andlegir ráðgjafar af Cherokee-ættbálki kvatt hann í fangelsinu. Hann er þegar búinn að neyta síðustu kvöldmáltíðarinnar, en hafði ekki mikla matarlyst, bað um kjötseyði, ávaxtasafa og gosdrykk. Þrír fangaverðir hafa ekki af honum augun. Þeir eru á dauðavaktinni.

Úr hópi blaðamanna hafa verið valdir 17, sem verða vitni að aftökunni sjálfri, en aðrir bíða í fjölmiðlamiðstöðinni. Vitnunum 17 er boðið að tala við sálfræðing. Hann segir mjög misjafnt hvort aftaka snerti þá sem á horfa. Sumir líti á þetta sem hvert annað verkefni, aðrir verði aldrei samir. Hins vegar sé þetta allt miklu auðveldara eftir að þeir hættu að nota gasið. Dauðadæmdir menn börðust um og hrópuðu á hjálp á meðan gasskýið þéttist í kringum þá og dró þá smám saman til dauða. Núna er settur leggur í æð og þrenns konar efni dælt í hinn dauðadæmda. Fyrst efni sem tryggir að hann missir meðvitund, svo efni sem lamar hann og loks efni sem stöðvar hjartað. Hver og einn skammtur er í banvænu magni. Líklega eigum við að skilja manninn á þann veg, að við getum prísað okkur sæl yfir að horfa á mann drepinn án þess að það stingi í augu.

Vitnin fimmtíu

Það er enn blankalogn og 17 stiga hiti þótt liðið sé langt fram á kvöld. Sautján blaðamönnum er ekið að skúr, sem líkist einna helst myndarlegum vinnuskúr vegagerðarmanna. Þar inni eru sjálfsalar sem selja gosdrykki, sælgæti og ís og 17 fangaverðir, einn á hvern blaðamann. Hver vörður leitar á sínum manni, gengur úr skugga um að armbandsúr séu ekki örsmáar myndavélar, hringar eru dregnir af fingrum og settir í stór umslög, pennar úr vösum. Hver og einn fær afhent tvö blöð og blýant.

Klukkan er 23.20. Í næsta húsi er aftökuklefinn. Tuttugu mínútum síðar er sjúkrabíl ekið í stæði við aftökuklefann. Um svipað leyti gengur hópur vitna inn í húsið, þar sem aftakan fer fram, þeirra á meðal saksóknari ríkisins, lögreglumenn, lögfræðingar hins dauðadæmda og tveir andlegir leiðtogar af Cherokee-ættbálkinum.

Klukkan 23.50 gengur annar hópur fólks inn, meðal annarra stjúpfaðir Annette litlu Selix og móðursystir hennar, bróðir Pam Moore, bróðir Lindu Slavik, ein kvennanna sem Rich nauðgaði og bróðir konu sem var nauðgað. Á sama tíma er Darrell Keith Rich leiddur frá dauðaklefanum í aftökuklefann og reyrður niður á bekk. Hann er á 45. aldursári og hefur eytt hálfri ævinni í fangelsi.

Klukkan er rétt um miðnætti þegar blaðamenn, hver í fylgd eins fangavarðar, ganga yfir götuna og inn í hvítmálaða bygginguna á móti, sem líkist risastóru, hvítmáluðu verksmiðjuhúsi. Vind hreyfir ekki og enginn segir orð. Það er eins og allt og allir haldi niðri í sér andanum. Okkur er vísað inn í hálfmánalagað herbergi, þar sem önnur vitni að aftökunni hafa þegar komið sér fyrir. Fremst situr fólkið sem á persónulegra harma að hefna og helst í hendur og fyrir aftan það standa önnur vitni.

Hvítt tjald er dregið fyrir kúptan glugga á grænum aftökuklefanum. Allir stara á tjaldið og bíða aftökunnar. Fangavörður opnar litla lúgu á hurð við hliðina á aftökuklefanum og kallar inn að vitnin séu öll komin. Um leið er tjaldið fyrir átthyrndum aftökuklefanum dregið frá.

Í klefanum liggur Darrell Keith Rich á bekk. Hann snýr frá flestum áhorfendum, sem horfa á hann inn um fimm glugga aftökuklefans. Ef hann liti til vinstri gæti hann séð Cherokee-indíánana tvo. Fórnarlömb hans sjá vinstri vanga hans. Blaðamenn, sem standa á pöllum, sjá aftan og ofan á hægri vanga hans.

Með arnarfjöður á bringu

Hann er klæddur í dökkbláar buxur og ljósbláa, stutterma skyrtu, skólaus í hvítum sokkum. Í kross yfir bringu hans og um mittið eru svartar, breiðar ólar. Fætur hans eru bundnir niður með sams konar ólum. Handleggir hans eru njörvaðir niður og í báðum olnbogabótum eru æðaleggir. Önnur rásin verður notuð, hin er til vara. Hjartariti er tengdur við bringu. Hann er með húðflúr á hægri handlegg og á bringu hans liggur stór arnarfjöður. Hún hefur verið lögð þar eftir að hann var bundinn á bekkinn, með sérstöku leyfi fangelsisstjórans.

Það er engu líkara en hann sofi. Hann er með lokuð augun og andar djúpt og reglulega. Enginn sviti perlar á honum. En það fær varla staðist að hann sé sofandi og samkvæmt reglum má hann ekki fá róandi lyf fyrir aftöku.

Einhver réttir samanrúllað blað út um lúguna við hlið aftökuklefans. Fangavörður tekur við því, flettir í sundur og les upp tilskipun um aftöku Darrells Keith Rich.

Aftakan átti að hefjast eina mínútu yfir miðnætti, en klukkan er orðin 6 mínútur yfir þegar eitrið streymir í æðar hans. Tveir læknar stjórna eiturstrauminum. Hérna áður fyrr voru menn sem höfðu þetta hlutverk kallaðir böðlar. Líklega er það ekki gert lengur, enda særir það eyru rétt eins og hengingarnar og eiturgasið særðu augu. Þeir eru í "aftökuteyminu" sem leggur sig í líma við að gera aftökuna sem meinlausasta að sjá. Hvernig ætli læknaeiðurinn, sem þessir menn sverja, sé orðaður? Hugsanlega eitthvað á þá leið, að þeir skuli gera allt sem í þeirra valdi stendur til að viðhalda lífi, nema dómstólar ákveði annað. Nöfnum þessara manna og annarra í teyminu er haldið leyndum. Þeir eru kannski ekki stoltir af starfinu þegar öllu er á botninn hvolft.

Læknarnir og fangelsisstjórinn eru inni í litlu herbergi. Á vegg herbergisins eru þrír símar. Einn er tengdur skrifstofu ríkisstjórans, annar er tengdur Hæstarétti Kaliforníu og skrifstofu saksóknara og sá þriðji er tengdur skrifstofu fangelsisstjórans. Verjendur Unga Elgs höfðu gert lokatilraun fyrr um daginn til að fá ríkisstjórann eða Clinton forseta til að afturkalla aftökuna. Þeim snýst ekki hugur þetta kvöld og enginn símanna hringir.

Hann andar ennþá reglulega, sýnir engin svipbrigði, kyngir einu sinni eða tvisvar. Alltaf með lokuð augun. Líklega missir hann meðvitund mjög fljótlega. Stjúpfaðir Annette hafði lýst því yfir fyrirfram að hann vildi ekki fyrir nokkurn mun missa af aftökunni, hann yrði að sjá þennan viðbjóð áður en hann yrði tekinn af lífi. Nokkrum sinnum lítur hann í áttina að manninum á aftökubekknum, en hann getur ekki horft á hann. Aðrir ættingjar fórnarlamba stara á hann. Konan, sem hann nauðgaði árið 1978, tekur ekki augun af honum. En hún bregður aldrei svip. Grafarþögn.

Saltvatnslausn fer um æðaleggina á milli eiturskammta. Guð má vita af hverju þeir telja sig þurfa að skola á milli. Næsti skammtur er áreiðanlega farinn að streyma, þessi sem á að lama hann.

Dauðaþögnin er allt í einu rofin þegar konan sem hann nauðgaði hóstar. Í fyrstu aðeins einu sinni, en svo aftur og loks stjórnlaust, þurrum, sárum hósta. Hún fær ekki við neitt ráðið. Kannski hefur þessi ægilegi hósti náð tökum á henni þegar hún varpaði öndinni léttar við að horfa á kvalara sinn deyja.

Bringa hans rís og hnígur sem fyrr. Svo hægir á, maginn dregst inn. Saltvatnslausn. Hjartastöðvandi eitur. Nú sést engin hreyfing lengur. Arnarfjöðrin, sem lyftist með hverjum andardrætti, haggast ekki. Aftur opnast lúgan á hurðinni og pappírsrúlla er rétt út. Fangavörðurinn tekur við henni og les tilkynningu um dánarstund. Darrell Keith Rich var úrskurðaður látinn klukkan 13 mínútur yfir miðnætti. Ungi Elgur er allur.

Alið á hatri í 22 ár

Á götunni fyrir utan aftökuklefann stendur sjúkrabíllinn sem fyrr, tilbúinn að aka á brott með líkið. Fjórum dögum fyrir aftökuna kom í ljós, að morðinginn átti frátekið legstæði við hlið móður sinnar, í kirkjugarði í heimabænum Cottonwood í Norður-Kaliforníu. Það legstæði var um 30 metra frá gröf Annette litlu Selix. Heimamenn urðu æfir og Darrell Keith Rich samþykkti að hann yrði jarðaður annars staðar. Á þriðjudagsmorgni, hálfum sólarhring fyrir aftökuna, var kista móður hans grafin upp og hún jarðsett aftur á ókunnum stað. Sonur hennar verður jarðaður við hlið hennar.

Hatrið, sem beindist að morðingjanum, var skiljanlegt. Afbrot hans voru skelfilegri en orð fá lýst. En hatrið hafði líka verið nært í 22 ár. Það beindist að Darrell Keith Rich, en skaðaði alla sem áttu um sárt að binda. Allir biðu endalokanna og enginn gat komið lífi sínu í skorður á ný fyrr en hann væri allur. Þessi bið er líklega sterkasta röksemdin gegn dauðarefsingunni, fyrir utan þá hörmulegu staðreynd að stundum reynast dauðadæmdir menn saklausir. Móðir Annette litlu treysti sér ekki til að skoða myndir af henni og teikningar sem hún hafði gert í skólanum fyrr en fór að líða nærri aftökunni. Hún og eiginmaður hennar hafa ekki farið að leiði Annette í mörg ár og hafa ekki enn treyst sér til að velja henni legstein. Þau segjast ef til vill geta gert það núna, þegar málinu er loksins lokið. Ef þau endalok hefðu komið fyrr, með dómi um lífstíðarfangelsi, þá er ekki loku fyrir það skotið að fjölskyldan hefði lært að lifa með sorg sinni.

 Engin þeirra fjölskyldna, sem Darrell Keith Rich skaðaði fyrir 22 árum, hefur leitað sér aðstoðar vegna andlegra erfiðleika í kjölfar nauðgananna og morðanna. Allar fjölskyldurnar hafa hins vegar þegið boð um aðstoð núna, eftir að morðinginn er allur. Núna fyrst sjá ættingjarnir möguleika á að taka upp þráðinn á ný, halda lífinu áfram eftir 22 ára kvalafullt hlé.

Eftir aftökuna í San Quentin fangelsi lýsti fangelsisstjórinn því yfir, að Darrell Keith Rich hefði sagt eitt orð eftir að hann var bundinn á aftökubekkinn. Peace. Friður. Kannski var hann að vísa til þess að hann fengi sjálfur frið, kannski var hann að óska öllum þeim, sem hann hafði skaðað, friðar.

Stjúpfaðir Annette hélt stutta tölu eftir aftökuna og sagði nauðsynlegt að stytta tímann sem líður frá því að dauðadómur er kveðinn upp þar til sá dæmdi er tekinn af lífi.

Bróðir Pam Moore sagði að loks væri réttlætinu fullnægt. Fjölskyldan hefði kvalist í biðinni og það hefði verið óþolandi að heyra lýsingar á því hversu mikill fyrirmyndarfangi morðinginn væri og hve mjög hann iðraðist. "Ef hann hefði raunverulega iðrast, þá hefði hann ekki notað alls konar lagaflækjur til að slá aftökunni á frest. Meira en tuttugu árum eftir að systir mín var myrt er réttlætinu loksins fullnægt."

Bróðir Lindu Slavik sagði að morðinginn hefði iðrast þess eins að láta lögregluna grípa sig.

Fangaverðir lásu upp tvær yfirlýsingar til viðbótar. Ein þeirra kvenna sem hann nauðgaði sagðist loksins hafa fengið frið. Darrell Keith Rich gæti ekki lengur ofsótt sig í svefni sem vöku.

Lokayfirlýsingin var frá systur Annette Edwards. Hún sagði aftökuna hafa verið of auðvelda lausn, eftir allt það sem fjölskylda hennar hefði þurft að þola í 22 ár. Kannski hefur hún verið að vísa til þess, að síðasta stund morðingjans var friðsæl, þrátt fyrir allt. Síðustu stundirnar sem fórnarlömb hans lifðu voru hins vegar fullar ólýsanlegri skelfingu og sársauka. Hin fullkomna hefnd, auga fyrir auga, hafði ekki náð fram að ganga.  

Tugthús

Systur eru áskrifendur að Andrés Önd. Nýtt blað á hverjum þriðjudegi og alltaf lesið spjaldanna á milli. Margrét tekur blaðið fyrst og skoðar það MJÖG nákvæmlega. Svo koma þær sér vel fyrir og mömmur skiptast á að lesa. Margrét, sem gjörþekkir blaðið eftir rannsóknina, spyr af og til eða gerir athugasemdir á borð við: "Sko, ég tók eftir að það var lítill snigill hérna í horninu á myndinni. Er eitthvað skrifað um hann?" svona til að tryggja að mæður stytti sér ekki leið.

Í kvöld las ég sögu, þar sem Andrés hafði þungar áhyggjur af að lenda í fangelsi, betrunarhúsi, tugthúsi og alltaf þurfti að útskýra hvað hvert orð þýddi. Svo stundi Andrés einhvern tímann að hann vildi ekki "fara í bílnúmerin" og þá þurfti að útskýra að fangar búa til númeraplötur á bíla. Það tók LANGAN tíma, því útúrdúrarnir voru svo margir, það þurfti að skýra númeraplötur, fara svo yfir vinnuna í fangelsinu, með tilheyrandi spurningum systra um hvort þetta væri eins og venjuleg vinna, hvort þeir fengju borgað fyrir og hve mikið. Svo var rætt hvað fangar gætu keypt sér og hvar þeir gætu keypt það. Ég þurfti virkilega að rifja upp allt sem ég mundi úr einhverri Moggaferð á Litla-Hraun og held ég hafi getað klórað mig þokkalega fram úr þessu.

En það sem fangar kaupa? Jú, systur voru á því að þeir þyrftu nammi og kannski smá snakk og kannski gos og ég sagði þeim að sumir keyptu líka sígarettur. Það leist þeim auðvitað ekki vel á, enda afskaplega fanatískar. "Eru þá reykklefar í fangelsum?" spurði Elísabet og þar stóð ég á gati, enda gat ég ekki fyrir mitt litla líf munað hvort það voru sérstök reykherbergi á Litla-Hrauni. "Ég vona það," sagði litla tóbaksvarnanefndin, "það væri hrikalega ósanngjarnt fyrir hina fangana að fá vonda fýlu hjá sér."

Svo rifjuðu þær systur upp ferðir á kaffihús og veitingastaði, þar sem stundum var fýla og stundum ekki. Ég gat glatt þær með fréttum af reykingabanninu. Og áttaði mig á að þessar stelpur eiga ekki eftir að eiga neinar minningar um reykfyllt kaffihús og veitingastaði.

All grown up

Ef veðrið er leiðinlegt er alltaf hægt að fara í fataskápa fullorðinna og finna eitthvað skemmtilegt

Blessaður gróðurinn

Enn eru margir góðir sumardagar eftir og algjörlega ástæðulaust að æsa sig þótt nokkrir dropar komi úr lofti. Þetta var beinlínis bráðnauðsynlegt fyrir gróðurinn.

Og þrátt fyrir nokkra dropa er notalegt að bregða sér í heita pottinn á pallinum, alveg jafn notalegt og þegar sólin skín.

Þegar fjölskyldan fór í heita pottinn við Moggabústaðinn í febrúar snjóaði svo mikið að stelpurnar tóku með sér regnhlífar og ég skellti húfu á hausinn.

Svo við skulum ekki kvarta undan nokkrum dropum núna.

Ó hve létt er þitt skóhljóð

Allir þeir, sem hafa þungar áhyggjur af skóleysi dætranna, geta andað léttar. Við fórum í skóbúð í gær og þar fengu þær nýja strigaskó OG leðurskó. Alsælar með þetta, að sjálfsögðu. Ég hef Margréti reyndar grunaða um að hafa fallið fyrir öðru parinu af því að með því fylgdi dót, svona rammi til að teikna á með því að snúa tveimur hnöppum. Hvað heitir svoleiðis fyrirbæri? Svona teiknigræja, sem maður hristir svo bara til að losna við myndina og getur þá byrjað upp á nýtt.

Í morgun litum við Kata út um gluggann og veltum fyrir okkur hvernig systurnar ættu að vera útbúnar í fótboltaskólann í ausandi rigningu. Regngallar? Eða bara æfingagallann og svo helling af þurrum aukafötum? Átti Kata frænka þeirra og barnapía þá að hjálpa þeim að skipta um föt eftir æfinguna? Og drösla þeim svo um borgina í rigningunni?

Þetta var of flókið úrlausnarefni fyrir tvo heila, sem eru alvanir sól og sumaryl. Niðurstaðan var einföld: Systur fóru ekki í fótboltaskólann í dag. Þær fengu hins vegar að fara á náttkjólunum þegar við ókum mömmu þeirra í vinnuna. Af einhverjum ástæðum er alltaf alveg hrikalega gaman að fara út á náttfötunum. Í flíspeysu og gúmmískóm. Smart.

Ég klæddi þær nú aðeins betur áður en við héldum í leiðangur, keyptum æfingagalla og fórum með veiðihjól mæðranna í klössun. Við frúrnar ætlum að veiða lax í Grímsá í ágúst og eins gott að dusta rykið af fluguhjólunum, sem hafa ekki verið hreyfð árum saman. Það hvein stundum í þeim áður en systurnar fæddust, en laxveiði hefur ekki verið efst á forgangslistanum undanfarin sumur.

Og svo keyptum við líka bíl í morgun. Eða öllu heldur létum vita að við hefðum áhuga á að kaupa jeppa, sem reyndist vera á Ísafirði. Það hentaði okkur ágætlega, enda erum við á leiðinni þangað. Ég sagði bílasalanum að ég myndi reyna að fá einhvern ættingja fyrir vestan til að líta á gripinn og svo gæti familían flogið þangað og sótt kaggann. Við erum jú á leiðinni vestur hvort eð er. Bílasalinn kannaði málið og þá kom í ljós að vestfirski jeppaeigandinn er á suðurleið! Við kíkjum á bílinn á morgun og vonandi verður allt klappað og klárt fyrir vesturferð.

Margrét er afskaplega lítið spennt fyrir löngum akstri og heimtar að fá að fara í flugi. Við erum að gæla við að senda þær systur fljúgandi, en Elísabetu finnst það að vísu hið versta mál, henni líst ekkert á að fljúga án okkar. Kannski fer önnur mamman með stelpunum í flugi og hin keyrir? Málið er í bið.

Eitt er víst: Fyrir vestan verður mikill fjölskyldufundur. Það er ekki nóg með að Magga systir og Pétur verði þar, mamma, pabbi og Bettý, heldur verður Ásthildur systir þar með meirihlutann af sínu gengi. Ég verð að muna að segja stelpunum að Sverrir Karl frændi og krílahundurinn hugumstóri Tumi verði á svæðinu. Þá er nú sumarfríinu reddað.

Sporlaust

Systur þurfa að fá nýja strigaskó. Þær fengu tvenn pör í vor, en þeir eru auðvitað alveg að detta í sundur. Elísabet barmaði sér í morgun: "Skórnir mínir eru alveg ónýtir. Ég er meira að segja að klára sporin!"

Ég spurði hana hvað hún ætti við með að vera að "klára sporin".

"Af því að skórnir mínir eru svo gamlir, þá eru sporin alveg að klárast. Það eru komin göt á þau."

Svo sýndi hún mér götin.

Sem eru á sólunum, skósólunum. Öðru nafni "sporunum".

Víkingablóð í æðum

Amma Magga gaf stelpunum tvo gamla "búninga", annar er Rauðhettubúningur og hinn er upphlutur. Þær systur spurðu fram og til baka um þetta, sérstaklega vildi Elísabet fá að vita allt um svona föt eins og stelpur klæddust í gamla daga.

Í kvöld spurði hún: "Má ég fara í víkingabúninginn?"

Ég var nú ekkert með þennan upphlut í huga, svo ég áttaði mig ekki alveg strax á hvað hún var að tala um. Hún lýsti víkingabúningnum nánar og ég benti henni á að þetta væri kallað upphlutur eða þjóðbúningur, ekki víkingabúningur.

Elísabetu er frekar illa við að láta leiðrétta sig og eftir örskamma stund kom spurningin: "Og hvað hét íslenska þjóðin í gamla daga?!"

U-u, mamma hennar varð að viðurkenna að líklega hefðu hér verið víkingar.

1:0 fyrir Elísabetu.

Í fasta svefni

Undir miðnætti í gær vaknaði Elísabet. Hún rumskar gjarnan um það leyti og sækir stíft að koma í stóra rúmið. Oft sofnar hún þó aftur í sínu rúmi, en þegar hún vaknar um 3-4 leytið á nóttunni eru engar varnir, þá skríður hún upp í án þess að mömmur nenni að fetta fingur út í það.

Í gærkvöldi lýsti hún því yfir, svefndrukkin, að hún hefði bara alls ekki sofnað. "Það var eins og mig væri að dreyma, en samt var ég alls ekkert sofandi, bara með lokuð augun," sagði hún, enda viðurkennir hún aldrei nokkurn tímann að sofa. "En það var eins og ég væri í fasta svefni," bætti hún við (mér finnst svo frábært þegar hún tekur svona til orða.)

Hún reyndi að sannfæra okkur um að þótt hún hefði alls ekkert sofið, þá hefði hana eiginlega dreymt illa. Þegar henni sýndist það ekki ætla að duga fór hún mörgum orðum um hvað hana kitlaði mikið í hálsinn og fór að hósta og ræskja sig með slíkum tilþrifum að systir hennar losaði svefn hinum megin í herberginu. Þegar hún bætti því við að hana kitlaði líka ógurlega í nefið og bjó sig undir að framleiða einhver óhljóð til að sanna mál sitt játuðu mæður sig sigraðar og hún fékk að skríða upp í stóra rúm. Þar hurfu allir vondir draumar, nefkitl og hálskitl. Og innan tveggja mínútna var eins og hún svæfi, en við vitum auðvitað að hún sefur aldrei. Það er bara eins og hún sé í fasta svefni.

Brók og buxur

Við morgunverðarborðið sneri Margrét sér að mömmu sinni og spurði: "Hvað heita stuttermabuxur?"

"Stuttbuxur," svaraði Kata.

"Mér finnst hitt flottara og ætla að segja það," sagði Margrét ákveðin.

Kata sagði það í besta lagi, svo framarlega sem hún vissi að svona buxur hétu í raun stuttbuxur.

Svo ókum við í fótboltaskólann. Í útvarpinu voru Birta og Bárður úr stundinni okkar að tala saman um sól og sumar og Bárður sagðist vilja fara í "stuttermabrók". Ég benti Möggu á að þessi skrítni náungi notaði sama orð yfir stuttbuxur og hún.

"Nei, hann segir brók en ekki buxur!" sagði hún hneyksluð.

"Já, en Margrét," sagði systir hennar, "hann er nú líka geimvera!"